Druga przedmowa z NT Budnego z 1589r.
Druga przedmowa tegoż Simona Budnego, w której wypisuje dlaczego niektóre miejsca w Nowym Testamencie, przedzej drukowanym, odmienił, przedmowę pierwszą poprawił, przypiski niektóre odrzucił.
Już temu czternaście lat minęło, Czytelniku łaskawy, jakom Księgi Nowego Przymierza na nasz język znowu przełożył i w druku wydałem. W którem przekładaniu jakom się na on czas zachował, i jakom około niego pracował: o tem wszystkiem w przedmowie inszej dałem ci znać nakrotce. Teraz zaś umyśliłem ci i to oznajmić, co się potym około tego przekładu toczyło.
Bo gdy tento Nowy Testament na jawią wyszedł, acz byli niektórzy co tę moję pracę chwalili, i nie lada jako ją zalecali, jednak nierówno onych więcej było, którzy się niektórymi słowy w przedmowie, i niektórymi przypiskami, niepomału obrażali: ale najwięcej tych, niektórych słów z Ewangelii i z Listów Apostolskich wyrzucenie, obraziło, i o to na mię mnodzy nie jedno z przeciwników, ale i z braci za złe mieli: I na mię często nie jedno pojedynkiem, ale i na Synodach niemal wszyscy utyskiwali.
Ja zaś mając na on czas nie jedno wolne w tej mierze przed Panem Bogiem sumienie, ale k'temu mając przytomne świadki niektóre uczone, wierne a bogobojne młodzieńce, z których jeden i teraz na ministerium w naszem Zborze wezwan. Którzy tego świadomi byli, żem nic bez wielkich a dowodnych (jako się mnie na on czas zdało) przyczyn, z tak świętych a gruntownych ksiąg nie wyrzucił, anim czego do nich przybawił {dodał, przyłączył}: a dla tegom się długo przeciw braciom, i z niektórymi co przy mnie stali, zastawował {wystąpiłem przeciw, sprzeciwiałem się}. Lecz na koniec wszystko u siebie dostatecznie uważywszy, a onę Apostolską sentencję wziąwszy, gdzie mówi: iż miłość swych rzeczy nie szuka, ale onych któreby ku chwale Bożej naprzód, a potem ku zbudowaniu bliźniego należały, nie ku rozruszeniu. Przeto na ostatek ustąpiłem i podjąłem się tego, naprzód w Litwie na Synodzie Hermaniskiem, a potem na Kamieńskiem, wszystko ono, cobykolwiek kogo obrażało, z tego to Nowego Testamentu, ode mnie w Łosku wydanego, odjąć: a one słowa, którem był z niego wyrzucił, zaś do tekstu wstawić. K'temu i z Przedmowy pierwszej, prawie nie daleko od początku, niektóre obraźliwe słowa, o sfałszowaniu Nowych Testamentów (jakoby nad inne wszelakie księgi były sfałszowane) wymazać, a gładszymi słowy, nie obraźliwą sentencją, wyrazić. Nawet Przypiski, którem był do tychże Nowych Testamentów na końcu przydał, obiecałem odrzucić. Jakożem już za pomocą Bożą tej obietnicy mojej, tu w tem Testamencie, tego niniejszego roku 89. dosyć uczynił: co każdy pilny czytelnik baczyć może.
Naprzód, odrzuciłem był z trzeciego rozdziału Łukasza świętego z wiersza 23 one słowa, Jako mnimano: Ale ponieważ we wszystkich księgach teraźniejszych, Greckich, Łacińskich i Słowiańskich te dwa słowa stoją, przetom je na ich miejsce do tekstu włożył, i wydrukować je dałem.
Także też historię o cudzołożnicy wyrzuciłem był z Rozdziału 8. Jana ś. naśladując w tem Chryzostoma i Theophilakta, którzy jej w Komentarzach swych nie mają: a k'temu że ją Erasmus i Theodorus Beza za podejrzaną poczytują. Ale iż jest we wszech dzisiejszych Księgach Greckich, Łacińskich i Słowiańskich, a zwłaszcza iż nic zdrożnego w sobie nie ma, przetom ją na jej miejsce wstawił, i wydrukować ją dałem.
Też z dziewiątego rozdziału Listu do Rzymian, z wier. 5. wyrzuciłem słowo (Bóg). Ale iż jest w dzisiejszych Greckich, Łacińskich i Słowiańskich Egzemplarzach, zasiem je na jego miejsce wstawił.
A teć są one trzy miejsca, które odemnie braci bardzo obrażały, żem je był opuścił. A aczkolwiek takich miejsc w tym moim Testamencie Nowym jest więcej, gdziem co albo odmienił, albo wyrzucił: ale iżem na to potężne przyczyny pokazał, przeto aby tak stały, bracia (a zwłaszcza Litewscy) pozwolili. Jako ono w Liście Jana ś. pierwszym, w Rozdziale 5. wiersz 7. Trzej są którzy świadczą w niebie; Także ono w pierwszym do Koryntian w Rozdziale 10. wierszu 9. Ani kuśmy Chrystusa, miasto Chrystusa, położyłem Pana; A ono w 1. do Tymo. w Rozdzi. 3. w.16. gdzie pospollte księgi mają: Bóg objawił się w ciele, ano ma być: Która (tajemnica) objawiła się w ciele.
Te miejsca są słusznymi a mocnymi dowodami, tak mają stać, jako są ode mnie położone. A jeśliby kto przeciw temu mówić chciał, tedy mię bracia Litewscy bronić obiecali.
Co się tknie [tyczy] moich na Nowy Testament przypisków te, jakom wyżej powiedział, mają być odjęte a niektóre i odrzucone. A iż się niemało egzemplarzy rozeszło, proszę tych wszystkich, którzybykolwiek te egzemplarze niepoprawione mieli, aby w nich Przypisek mój na 22. wiersz pierwszego Rozdziału Mateuszowej Ewangelii, wymazali: Także też i Przypisek na trzeci rozdział Łuk. ś. na wiesz 23. To jest na one słowa, Jako mnimano. Bom się w nich niepomało omylił, a zwłaszcza pisząc na one słowa: Oto panna pocznie; Z Egiptu wyzwałem Syna; Rachel płacząca synów; tak na on czas rozumiejąc, jakoby te świadectwa nie od Mat. Ewangelisty były w jego Ewangelii przywiedzione, ale od kogo innego. Lecz potem dał mi to Pan Bóg obaczyć, żem się był bardzo omylił (czego przed Panem Bogiem serdecznie żałuję) gdyż Hieronim świadczy, że acz te świadectwa teraz nie wedle Hebrajskiego w tem to Ewangelium stoją, ale za jego wieku (gdy jeszcze Ewangelium Mat. ś. po Hebrajsku było) te wszystkie świadectwa wedle Hebrajskiego w niem były.
A iżem też w mojej Obronie Urzędu, czyniąc [w]zmiankę listu do Hebrejów, napisał[em], jakoby ten list w starodawnym Zborze nic nie ważył, czem się niektórzy bracia niepomału obrażali a słusznie. Przeto wszech wobec proszę, aby to omyleniu mojemu przyczytali. Bo acz o tem po kilkakroć Eusebius Cesariensis in Ecclesiastica Historia [w]zmiankę czyni, że go nie wszyscy na on czas przyjmowali, ale iż tenże świadczy, że z niego Klemens Rzymski świadectw używał. I Orygenes go chwali, przeto i ja bacząc, że się z drugimi Apostolskimi pismy zgadza, i Urząd P. Chrystusa dostatecznie potężnie wypisuje, i inne święte rzeczy mądrze i bogobojnie wyprawuje, wiele też nauk ku pobożnemu życiu podawa, przeto go nie jedno nie odrzucam, ale go też za pewny list Apostolski przyznawam, a jemu wiarę we wszem dawam.
Obrażały też niektórych z braci słowa moje, którem położył w Przypiskach moich, i w Obronie wiary, gdzie poczęcie Syna Bożego Pana Chrystusa przypominam. A tak i temu obrażeniu za[po]biegając, i przed Bogiem się kając, obiecuję (jakom na Synodzie Łycławickim obiecał) na potem onych słów nie używać, których pismo święte nie używa. Jako mianowicie: Chrystus począł się z nasienia Józefowego, Maria z męża poczęła; miasto których słów, onych ma[m] używać, które się w piśmie ś. znajdują. A co tu wyznawa[m], toż i w sercu wierzę, że ono poczę[cie] stało się sprawą ducha ś.
Com też w Obronie Urzędu napisał, jakoby niektórzy bracia Polscy, byli przyczyną śmieci Franciszka Dawida. Wyznawam żem to skwapnie {szybko} i niesłusznie napisał. Bo acz mię było sprawiono, jakoby jeszcze za żywota Franciszkowego zdanie Zborów Polskich do Siedmiogrodu przyniesiono, alem potem doznał, iż ta sprawa była omylna. A tak jakom na Synodzie Lubelskim roku 83. przytomnie o to braci przepraszał, tak i teraz proszę, aby mi to odpuścili. A owszem i wszech wobec praci proszę, aby dla tego mego nie obacznego napisania, braci Polskich, o Franciszka, w podejrzeniu nie mieli, ale by o nich jako o zbożnych dobrze, wespół ze mną, rozumieli. Bogu cię Czytelniku polecam. Pisałem to w Brześciu Litewskim, na Synodzie, 30. dnia Augusta, roku od narodzenia Syna Bożego, 1588.
Zestawienie zmian o których Szymon Budny wspomina w swojej przedmowie
I. ZMIANY W TEKŚCIE BIBLIJNYM:
Łukasza 3:23
1574: A tento Jezus był jak miarz trzydzieści lat naczynający, będąc * syn Józefów. [Na marginesie: Tu księgi i Gr: i Słowi: i Łaciń: niniejsze przydawają /Jako mnimano/ ale iż to podrzut, czytaj o tem przypisek na końcu.]
1589: A tento Jezus był jak miarz trzydzieści lat naczynający, będąc jako mniemano, syn Józefów... [Brak dopisków na marginesie]
Ew. Jana 8 [historia o cudzołożnicy]
1574: [Brak wesetów 7:53-8:11 - Rozdział 8 Sz.Budny ropoczyna od westetu 8:12 oznaczając go jako werset 1. Tym samym rozdział ten u Sz.Budnego ma 49 wersetów.]
1589: [Jest i 7:53 i fragment 8:1-11; tym samym rozdział ma 60 wersetów]
Rzymian 9:5 [Bóg]
1574: Których ojcowie i z których Chrystus wedle ciała, który jest nad wszemi * błogosławiony na wieki, amen. [Przypisek na marginesie: Dzisiejsze księgi mają Bóg błogosławiony, ale Cyprian i Hilarius tak czytają jako tu]
1589: Których ojcowie i z których Chrystus wedle ciała, który jest nad wszemi Bóg błogosławiony na wieki, amen. [Bez przypisków]
II. WYCOFANIE SIĘ Z PRZYPISÓW DO
Mat 1:22
1574: (A wszystko to było żeby się spełniło co rzeczono od Jehowy przez Proroka mówiącego: Oto panna brzemienna a urodzi syna, i nazwiesz imię jego: Himmanuelem:) [Na marginesie "O tem miejscu czytaj przypisek."] {BP: Cytat ten jest w niawiasach okrągłych.}
1589: [BRAK SKANU TEGO FRAGMENTU - UBYTEK W ZABYTKU]
Łuk. 3:23 [jak mniemano]
1574: A tento Jezus był jak miarz trzydzieści lat naczynający, będąc * syn Józefów. [Na marginesie: Tu księgi i Gr: i Słowi: i Łaciń: niniejsze przydawają /Jako mnimano/ ale iż to podrzut, czytaj o tem przypisek na końcu.]
1589: A tento Jezus był jak miarz trzydzieści lat naczynający, będąc jako mnimano, syn Józefów... [Brak dopisków na marginesie]
III. WYCOFANIE SIĘ Z INSYNUACJI, ŻE TYCH TEKSTÓW NIE BYŁO ORYGINALNIE U MATEUSZA:
Mat. 1:23 "Oto panna pocznie".
1574: (A wszystko to było żeby się spełniło co rzeczono od Jehowy przez Proroka mówiącego: Oto panna brzemienna a urodzi syna, i nazwiesz imię jego: Himmanuelem:) [Na marginesie "O tem miejscu czytaj przypisek."] {BP: Cytat ten jest w niawiasach okrągłych.}
1589: [BRAK SKANU TEGO FRAGMENTU]
Mat. 2:15 "Z Egiptu wyzwałem Syna;"
1574: (Aby się spełniło co rzeczono od Jehowy przez Proroka mówiącego: z Micraimu wyzwałem syna mego). [Na marginesie "I o tem czytaj przypisek."]
1589: (Aby się spełniło co rzeczono od Jehowy przez Proroka mówiącego: z Micraimu wyzwałem syna mego). [Na marginesie "I o tem czytaj przypisek."]
{BP: (1) W obydwu wersjach cytat ten jest w nawiasach okrągłych. (2) Micraim to hebrajska nazwa Egiptu i jako, że to cytat ze Starego Testamentu Sz. Budny używa tu tej nazwy.}
Mat. 2:17-18 "Rachel płacząca synów"
1574: (Tedy się spełniło co rzeczono od Jeremiasza proroka mówiącego. Głos w Ramie słyszan, narzekanie, płacz, i wrzask wielki, Rachel płacząca synów swych nie dała się ucieszyć że ich nie masz). [Na marginesie "I o tem masz przypisek."]
1589: (Tedy się spełniło co rzeczono od Jeremiasza proroka mówiącego. Głos w Ramie słyszan, narzekanie, płacz, i wrzask wielki, Rachel płacząca synów swych nie dała się ucieszyć że ich nie masz). [Na marginesie "I o tem masz przypisek."]
{BP: W obydwu wersjach cytat ten jest w nawiasach okrągłych.}
IV. INNE
- Wycofanie się ze słów że List do Hebrajczyków "w starodawnym Zborze nic nie ważył". [Obecny pogląd: "nie jedno nie odrzucam, ale go też za pewny list Apostolski przyznawam, a jemu wiarę we wszem dawam"]
- Obietnica porzucenia słów których nie ma w Piśmie Świętym: Chrystus począł się z nasienia Józefowego, Maria z męża poczęła [Obecny pogląd: " A co tu wyznawa[m], toż i w sercu wierzę, że ono poczę[cie] stało się sprawą ducha ś.".
- Wycofanie się z oskarżeń, że niektórzy bracia Polscy, byli przyczyną śmieci Franciszka Dawida. [Obecnie: "proszę, aby dla tego mego nie obacznego napisania, braci Polskich, o Franciszka, w podejrzeniu nie mieli, ale by o nich jako o zbożnych dobrze, wespół ze mną, rozumieli"]
Artykuł dodano: 8 lutego 2015 r.
Zostaw komentarz
UWAGA: Aby uniknąć przechowywania jakichkolwiek danych osobowych:
(1) Usunięto wszystkie dotychczas pozostawione adresy e-mail.
(2) Zostało zablokowane pole "E-mail". (3) Jeśli w treści komentarza umieścisz adres e-mail, robisz to na własną odpowiedzialność.
Wiadomości prywatne do BibliePolskie.pl na które oczekujesz odpowiedzi proszę wysyłać